«Μπράβο Μπαράκ Ομπάμα, κάθε σκεπτόμενος πολίτης είναι μαζί σου», θα πουν εκατομμύρια Αμερικανοί μέχρι τον Νοέμβριο. Σαν νέος Αντλάι Στίβενσον ο Ομπάμα θα μπορούσε να τους απαντήσει: «OK, όμως εγώ χρειάζομαι την πλειοψηφία!».
Η κατάκτηση από τον Ομπάμα του χρίσματος των Δημοκρατικών είναι ιστορικής σημασίας, και όχι μόνο για τους προφανείς λόγους. Βεβαίως, είναι ο πρώτος αφροαμερικανός υποψήφιος. Και ναι, είχε εξαρχής το θάρρος να αντιταχθεί στον πόλεμο του Ιράκ. Και πράγματι, ο κόσμος χαιρετίζει την εκλογή του, καθώς, όπως έγραψε μια ευρωπαϊκή εφημερίδα, «τώρα μπορούμε ξανά να συμπαθήσουμε την Αμερική».
Είναι αλήθεια ότι ο Ομπάμα στερείται μακράς εμπειρίας. Είναι επίσης γεγονός ότι η αποτελεσματικότητα στο αμερικανικό σύστημα δεν είναι συνάρτηση χαρίσματος όσο ικανότητας του προέδρου να δουλεύει με το Κογκρέσο. Δηλαδή να φτιάχνει ισχυρές διακομματικές συμμαχίες, να κλείνει συμφωνίες. Χαρισματικοί πρόεδροι, όπως ο Κένεντι, δυσκολεύθηκαν να προωθήσουν την πολιτική τους. Αλλοι χαμηλότερης ακτινοβολίας, όπως ο Λίντον Τζόνσον, είχαν μνημειώδη αποτελεσματικότητα.
Το πολιτικό κεφάλαιο του Ομπάμα είναι πρωτίστως συμβολικό. Δεν θα υπήρχε αν η ρητορεία του δεν είχε τη δύναμη να απογειώνει, αν το χρώμα του δεν συμβόλιζε μια επαναστατική αλλαγή στην αμερικανική κοινωνία. Ομως δεν θα υπήρχε επίσης αν δεν είχε στήσει τον καλύτερο εκλογικό μηχανισμό, αριστοτεχνικά θεμελιωμένο σε άμεση, διαρκή διαδικτυακή επικοινωνία, και σε χιλιάδες οργανωμένους τοπικούς πυρήνες. Δεν θα υπήρχε ίσως αν ο Ομπάμα δεν εξέπεμπε μαγνητισμό ροκ ειδώλου, με δεκάδες χιλιάδες να συρρέουν στις ομιλίες του -και μερικούς να λιποθυμούν!
Αυτό μας φέρνει στο σημαντικότερο. Ο Ομπάμα είναι ίσως ο πρώτος Δημοκρατικός πολιτικός εδώ και 40 χρόνια με την αποδεδειγμένη δύναμη να κινητοποιήσει και να εμπνεύσει την αμερικανική κοινωνία. Στα πανεπιστημιακά campuses, ο ενθουσιασμός που προκαλεί η υποψηφιότητά του δεν έχει προηγούμενο. Η τελευταία μαζικά πολιτικοποιημένη γενιά στην Αμερική ήταν η γενιά του ’60, του αντιπολεμικού κινήματος, των Κένεντι και του Λούθερ Κινγκ. Από την εποχή του Μπομπ Κένεντι δεν υπήρξε πολιτικός που να εμπνέει τόσο ενθουσιασμό σε κρίσιμες ομάδες του πληθυσμού, ιδίως στους νεότερους και ενεργότερους πολίτες. Ο Ομπάμα αφύπνισε μια νέα γενιά εκατομμυρίων πολιτών και εθελοντών πέρα από τον παραδοσιακό πυρήνα των Δημοκρατικών.
Γιατί είναι αυτό σημαντικό; Διότι η μαζικότητα και η υψηλή ποιοτική σύνθεση των υποστηρικτών του επιτρέπει στον Ομπάμα να καταστήσει το μήνυμά του ηγεμονικό αφήγημα σε μια ολόκληρη γενιά Αμερικανών. Αυτό απαιτεί παραπάνω από υπεροχή στο κολέγιο των εκλεκτόρων. Κυριαρχία στον δημόσιο διάλογο, και μια μαζική παρουσία ενεργών πολιτών και ακτιβιστών (γενιά Facebook και YouTube) που θα επηρεάζουν καθοριστικά τη δημόσια σφαίρα.
Οι πολιτικές γενιές έχουν σημασία. Η καταστροφική οκταετία Μπους πάτησε στη στήριξη των τριαντάρηδων και σαραντάρηδων που γαλουχήθηκαν με το συντηρητικό αφήγημα του ρεϊγκανισμού της δεκαετίας του ’80. Βοηθήθηκε από την ανοχή των νεότερων Αμερικανών, που μετά την 11η Σεπτεμβρίου πέρασαν από την πολιτική αδιαφορία σε μια έξαρση πατριωτισμού, που τους κατέστησε ευάλωτους στην πατριδοκαπηλεία Μπους. Μετά την ταπεινωτική αποτυχία του νεοσυντηρητικού αφηγήματος, η νέα προοδευτική γενιά Ομπάμα μπορεί να σφραγίσει τον πολιτικό προσανατολισμό της Αμερικής για πολλά χρόνια.
Το ανερχόμενο αφήγημα Ομπάμα επαναφέρει την υπεράσπιση των πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Στην εχθρική προκατάληψη προς το κράτος αντιτάσσει τη θετική δύναμη της ορθολογικής διακυβέρνησης. Καθολική ασφαλιστική κάλυψη υγείας. Ενεργότερη στήριξη των φτωχότερων και της μεσαίας τάξης. Εκτεταμένες δημόσιες επενδύσεις στις υποδομές, την υγεία, την εκπαίδευση. Προώθηση των καθαρών πηγών ενέργειας, μείωση της εξάρτησης από το πετρέλαιο. Πρωταγωνιστική ευθύνη της Αμερικής στην αντιμετώπιση της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής, της φτώχειας, των γενοκτονιών, των ασθενειών. Επιστροφή στη δύναμη της διπλωματίας, επικοινωνία με τους αντιπάλους, στενή συνεργασία με τους συμμάχους, σε έναν κόσμο αυξανόμενα πολυπολικό. Αυτή είναι η Αμερική του Ομπάμα. Τίποτα δεν είναι δεδομένο στην τελική έκβαση. Ο ενθουσιασμός κάποτε εξανεμίζεται. Οι υψηλές προσδοκίες κυοφορούν απογοητεύσεις. Ο Ομπάμα μπορεί να βουλιάξει στη λάσπη των ρεπουμπλικανών, να ξεφουσκώσει, να χάσει. Αλλά η γενιά Ομπάμα, προς το παρόν, είναι εκεί.
Και τι μας νοιάζει; Μας νοιάζει διότι οι επιλογές της Αμερικής έχουν συνέπειες για όλο τον κόσμο. Η παγίωση μιας προοδευτικής ηγεμονίας στην αμερικανική κοινωνία μας αγγίζει: σημαίνει εποικοδομητικότερη σχέση με την Ευρώπη και αποφασιστικότερη αντιμετώπιση των προβλημάτων του πλανήτη.
* Ο κ. Γ. Παγουλάτος είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. [email protected]
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_1_08/06/2008_273173