Ποια θα ήταν η εξέλιξη των πραγμάτων εάν κάποιο κομβικό γεγονός είχε συμβεί διαφορετικά; Είναι συνήθης ο πειρασμός να σκεφτόμαστε ξανά την ιστορία ή τη ζωή στη βάση υποθετικών σεναρίων (what if), που αντιστρέφουν την πραγματικότητα. Οπως έχει γραφτεί μεταξύ αστείου και σοβαρού, εάν κάποιος, την κρίσιμη στιγμή, είχε αναφωνήσει «πολύ ωραίος πίνακας, Αδόλφε!», ενθαρρύνοντας τον Χίτλερ να αναπτύξει το μέτριο ταλέντο του στη ζωγραφική… τότε πιθανόν ο εικοστός αιώνας να είχε εξελιχθεί διαφορετικά.
Πώς άραγε θα είχε εξελιχθεί η κρίση της Ευρωζώνης εάν κάποια πράγματα είχαν συμβεί αλλιώς; Τι θα είχε συμβεί εάν οι εταίροι είχαν αποφασίσει να αφήσουν την Ελλάδα να χρεοκοπήσει το 2010, διοχετεύοντας τα κεφάλαιά τους στη δημιουργία «κλοιού αποκλεισμού» γύρω από την Ελλάδα, και στην άμεση ενίσχυση όσων ευρωπαϊκών τραπεζών μολύνονταν από την ελληνική χρεοκοπία, αντί να δανείσουν (με 110+130 δισ.) την ελληνική οικονομία; Τότε πιθανότατα η Ελλάδα θα ζούσε μέρες ανείπωτης οικονομικής και κοινωνικής συμφοράς, βιώνοντας μια τραπεζική κρίση πολύ χειρότερη από της Κύπρου, με λιτότητα πολλαπλάσια όλων των Μνημονίων, καθώς θα έπρεπε να εξαλείψει άμεσα (και όχι, σταδιακά, σε τέσσερα χρόνια) ένα πρωτογενές έλλειμμα ίσο με 10% ΑΕΠ, καταλήγοντας και σε καταστροφική έξοδο από το ευρώ.
Τι θα είχε συμβεί εάν αντί για την Ελλάδα, τον χειμώνα του 2010, η κρίση χρέους είχε ξεκινήσει από την Ιρλανδία; Τότε πιθανόν το γερμανικής έμπνευσης αφήγημα μιας ευρωκρίσης που οφειλόταν αποκλειστικά στα «τζιτζίκια του Νότου» και στη χρόνια δημοσιονομική ανευθυνότητα των Ελλήνων, να μην είχε καταφέρει να επικρατήσει. Τότε πιθανόν θα είχε γίνει αντιληπτός ο ευρω-συστημικός και τραπεζικός χαρακτήρας της κρίσης, και η αντιμετώπισή της θα προέτασσε τις απαραίτητες ευρω-μεταρρυθμίσεις, με ταχύτερη τραπεζική και οικονομική ενοποίηση και ενίσχυση της περιφέρειας. Παράλληλα με τα αναγκαία εθνικά προγράμματα προσαρμογής – αντί να στηρίζεται αποκλειστικά στα τελευταία.
Τι θα είχε συμβεί εάν η ΕΚΤ είχε δεσμευτεί να κάνει «ό,τι χρειαστεί για να διασώσει το ευρώ» –και πιστέψτε με, θα είναι αρκετό– όχι τον Ιούλιο 2012 αλλά ένα, δύο ή δυόμισι χρόνια νωρίτερα; Τότε οι αγορές θα είχαν λάβει εγκαίρως το μήνυμα ότι δεν μπορούν να τα βάλουν με τα απεριόριστα πυρομαχικά της ΕΚΤ, τα επιτόκια του Νότου θα είχαν αποκλιμακωθεί, αμβλύνοντας τον φαύλο κύκλο, διευκολύνοντας την έξοδο από την κρίση.
Τι θα είχε συμβεί εάν ο κ. Σόιμπλε και άλλοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι είχαν από την αρχή δηλώσει ρητά και απερίφραστα ότι η Ελλάδα είναι και θα παραμείνει στο ευρώ, και θα κάνουν ό,τι χρειαστεί για να το διασφαλίσουν, χωρίς επιφυλάξεις και υποσημειώσεις; Τότε η φιλολογία του Grexit θα είχε αποθαρρυνθεί, το κόστος κεφαλαίου δεν θα ταξίδευε στα ύψη, υγιείς επιχειρηματικές μονάδες δεν θα παρέπαιαν υπό το κράτος απόλυτης πιστωτικής ασφυξίας λόγω του «κινδύνου χώρας».
Τι θα είχε συμβεί εάν διάφοροι κιμπάρηδες Ελληνες υπουργοί δεν αφιέρωναν πολύτιμο χρόνο προσπαθώντας να κοροϊδέψουν τους εταίρους και την τρόικα; Τότε η κυβέρνηση δεν θα χρειαζόταν να δίνει διαρκώς εξετάσεις αξιοπιστίας, οι όροι προσαρμογής θα ήταν λιγότερο εμπροσθοβαρείς, η λιτότητα λιγότερο επαχθής.
Τι θα είχε συμβεί εάν η κυβέρνηση Παπανδρέου είχε ξεκινήσει προτάσσοντας την πραγματική αναδιάρθρωση και μείωση του ευρύτερου δημόσιου τομέα, αξιολογώντας και εκκαθαρίζοντας σε βάθος περιττούς φορείς και προσωπικό, απολύοντας ανάξιους, επίορκους και απατεώνες; Τότε ίσως δεν θα καταλήγαμε σε τόσα οριζόντια μέτρα, ούτε θα φτάναμε σήμερα, στο βάθος της ύφεσης και με 1,3 εκατομμύρια ανέργους, να πρέπει να απολυθούν 25.000 δημόσιοι υπάλληλοι.
Τι θα είχε συμβεί εάν υπουργοί-προστάτες συντεχνιών και συμφερόντων δεν είχαν αφεθεί να παίζουν άμυνα και κρυφτούλι, υποκρινόμενοι ότι παράγουν έργο; Τι θα είχε συμβεί εάν οι αρμόδιοι αξιωματούχοι είχαν βουτήξει στα βαθιά και τα δύσκολα, είχαν ξεψαχνίσει κάθε φορέα και υπηρεσία αρμοδιότητάς τους, είχαν καταργήσει κάθε περιττή γραφειοκρατική διάταξη, είχαν πάρει πάνω τους να εξασφαλίσουν ότι όσα νομοθετούνται πράγματι υλοποιούνται; Τότε η πορεία ανάκαμψης θα είχε ξεκινήσει νωρίτερα, και περισσότεροι νέοι άνθρωποι θα έβρισκαν δουλειά αντί να παίρνουν τον δρόμο της μετανάστευσης.
Τι θα είχε συμβεί εάν η αξιωματική αντιπολίτευση του 2010-11 δεν καλλιεργούσε αντιμνημονιακές ψευδαισθήσεις, τις οποίες βρίσκει σήμερα μπροστά της; Εάν η χώρα είχε σήμερα μια αριστερή αξιωματική αντιπολίτευση, που να ιεραρχεί τα σημαντικά αντί να ισοπεδώνει απορριπτικά τα πάντα. Τότε ίσως να είχαμε επιτύχει ένα μίνιμουμ εθνικής συναίνεσης για τις απολύτως αναγκαίες αλλαγές που χρειάζεται η χώρα για να σταθεί στα πόδια της. Τότε ίσως η πόλωση να ήταν λιγότερο δηλητηριώδης.
Υπάρχει και η ελαφρότερη διάσταση των «what if» υποθέσεων. Ρώτησαν κάποτε τον Κίσινγκερ τι θα είχε συμβεί εάν αντί του Κένεντι το 1963 είχε δολοφονηθεί ο Χρουστσόφ. Κι αυτός απάντησε: «Δεν ξέρω τι θα είχε συμβεί, αλλά δεν νομίζω ότι ο Ωνάσης θα παντρευόταν τη χήρα Χρουστσόφ»… Οι υποθέσεις έχουν τη διανοητική γοητεία τους, αλλά το μόνο που πραγματικά ξέρουμε είναι αυτό που τελικά συνέβη.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_21/07/2013_527497