Τι ευθύνη έχει η Ευρώπη να παρεμβαίνει σε έναν πόλεμο τον οποίο δεν προκάλεσε και που αφορά μιαν άλλη χώρα; Την ευθύνη ενός ενηλίκου που βρίσκεται θεατής στον βίαιο ξυλοδαρμό ενός παιδιού από τον τραμπούκο της γειτονιάς. Η επέμβαση είναι ηθικό καθήκον, είναι ακόμη και νομικό καθήκον (responsibility to protect). Oι αξίες της Ευρώπης είναι κενές (η αξιοπιστία της επίσης) εάν η Ε.Ε. δεν κάνει ό,τι μπορεί (πλην της πολεμικής εμπλοκής) για να αφοπλίσει τον τραμπούκο και να προστατεύσει το θύμα του.
Είναι ίσως η βαρύτερη σύγκρουση στην Ευρώπη από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Είχαμε βέβαια τη Γιουγκοσλαβία και τα εκεί εγκλήματα πολέμου, αλλά δεν ήταν μια μαζική ένοπλη εισβολή σε μια κυρίαρχη χώρα. Στην Ελλάδα, όταν μιλάμε για Γιουγκοσλαβία εννοούμε τους βομβαρδισμούς του Βελιγραδίου ως νατοϊκά αντίποινα για τις εκκαθαρίσεις των Αλβανών του Κοσόβου από το καθεστώς Μιλόσεβιτς. Ξεχνάμε πολύ βολικά τη γενοκτονία των Βοσνιομουσουλμάνων, το μαρτυρικό Σεράγεβο, τον δολοφόνο κομαντάντε Αρκάν, ήρωα τότε των ελληνικών ΜΜΕ. Η μνήμη μας έχει μια μόνιμη περιοχή επιλεκτικής αμνησίας. Είναι σήμερα η βαρύτερη σύγκρουση στην Ευρώπη από το 1945, γιατί αφορά μια υπερδύναμη με πυρηνικά. Μια Ρωσία επικίνδυνη, όχι συντεταγμένη, όπως στον Ψυχρό Πόλεμο. Το σοβιετικό Πολίτμπιρο, συντηρητικοί ηλικιωμένοι κομμουνιστές, ήταν απρόθυμο για περιπέτειες, λειτουργούσε σαν φίλτρο και φρένο της εκάστοτε σοβιετικής ηγεσίας. Σήμερα ένας αυταρχικός ηγέτης μόνος του αποφασίζει, έχει απασφαλίσει και συνομιλεί με το βαθύ ρωσικό πεπρωμένο. Πολύ επικίνδυνα πράγματα.
Είναι μια αντιπαράθεση συστημάτων: δυτική νομιμότητα εναντίον αναθεωρητικού εθνικισμού. Το καθεστώς Πούτιν έχει ξεδιπλώσει ολόκληρο το εγχειρίδιο του ολοκληρωτισμού. Ξεκινώντας από το ψευδοαφήγημα ενός δήθεν ανύπαρκτου ουκρανικού έθνους, που τάχα κυβερνάται από ναζί – παρότι η ουκρανική Ακροδεξιά πήρε κάτω από 3% το 2019 και απέτυχε να μπει στη Βουλή, παρότι οι ακροδεξιές επιθέσεις εναντίον μειονοτήτων ήταν διάχυτες στην πουτινική Ρωσία περισσότερο από ό,τι στην Ουκρανία. Η «αποναζιστικοποίηση» είναι το άλλοθι για μαζικές εκκαθαρίσεις των ναζιστικών «μιασμάτων». Το εγχειρίδιο του ολοκληρωτισμού περιλαμβάνει επίσης την κιμαδοποίηση 18χρονων Ρώσων εφέδρων που στέλνονται αναλώσιμοι στον θάνατο, μέχρι τη βίαιη καταστολή κάθε εγχώριας διαμαρτυρίας, μέχρι τη χονδροειδή οργουελική προπαγάνδα. Υποσημείωση στο τελευταίο: η ρωσική τηλεόραση παρουσίαζε τη σφαγή της Μπούτσα ως έργο των Αμερικανών, συνδέοντάς τη με τον χαρακτηρισμό butcher του Μπάιντεν για τον Πούτιν, για να αποδείξει ότι η σφαγή ήταν στημένη από το ΝΑΤΟ. Η προπαγάνδα δουλεύει. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις που θεωρούνται αξιόπιστες, τα ποσοστά αποδοχής του Πούτιν στη Ρωσία σήμερα είναι στο 80%. Μένει να φανεί πόσο αυτό θα κρατήσει.
Είναι επομένως αντιπαράθεση δύο κόσμων, δύο συστημάτων, και είναι σαφές σε ποιο σύστημα εμείς ανήκουμε και τι μας συνέχει με τη Δύση. Αλλά ας μην έχουμε αμφιβολία, τα δύο συστήματα θα πρέπει να μπορούν ξανά να συνομιλήσουν την επόμενη ημέρα. Τα κανάλια πρέπει να παραμείνουν ανοιχτά, όπως άλλωστε παρέμεναν καθ’ όλο τον Ψυχρό Πόλεμο. Ιδίως επειδή ο Πούτιν έχει χτίσει γύρω του ένα κλειστό και απολύτως προσωποπαγές σύστημα εξουσίας.