Η φτώχεια των καταλήψεων – Καθημερινή 04/11/2007

Την περασμένη Κυριακή, 28η Οκτωβρίου, οι δύο όψεις της παρελαύνουσας Θεσσαλονίκης αποτύπωναν την ένδεια της πολιτικής μας παιδείας.

Για μια ακόμη φορά, η ζώσα συνείδηση του έπους του ’40 καταπλακώθηκε από την αφόρητη δεκαρολογία, την παιδαριώδη προγονοπληξία και τους τζάμπα λεονταρισμούς των κυρίων Ψωμιάδη, Ανθιμου και Καρατζαφέρη. Την ίδια ώρα, οι δεκάδες καταλήψεις σχολείων, σε ένα κακόγουστα επαναλαμβανόμενο σενάριο, επισφράγιζαν την υποχώρηση των δημόσιων θεσμών από το βάρος του κομματισμού, του λαϊκισμού και της ανομίας.

Οπως γράφει ο Χαρίδημος Τσούκας στην εξαίρετη «Εναρθρη Κραυγή», στην εκπαιδευτική κοινότητα «ο νέος δεν συσσωρεύει απλώς γνώσεις αλλά μυείται σε έναν τρόπο ζωής … Αναπτύσσει ήθος, καλλιεργεί τις αρετές με τη βοήθεια εκείνων που ξέρουν περισσότερα από αυτόν. Αυθεντία και κοινότητα πάνε μαζί».

Οταν οι πομπώδεις κενολογίες και το ιδεολογικό κιτς της ηγεσίας ευτελίζουν τη μεγαλειώδη ανάμνηση ενωτικής αντίστασης του ελληνικού λαού, γιατί απορούμε που οι επαναστατημένοι έφηβοι αρνούνται να σεβαστούν τον δημόσιο χώρο; Πώς να αντιληφθούν οι μαθητές το σχολείο σαν μια κοινότητα οργανωμένης μάθησης, ατομικής υπευθυνότητας και συλλογικής αυτογνωσίας, όταν από τη μια η δεξιά πατριδοκαπηλία έχει κηρύξει μόνιμη κατάληψη στο πατριωτικό τους συναίσθημα και από την άλλη το ΚΚΕ κολακεύει και υποθάλπει την «ανυπακοή» τους;

Δεν αμφισβητεί κανείς ότι υπάρχουν σχολικές υποδομές απαρχαιωμένες, εγκαταστάσεις απαράδεκτες, δάσκαλοι κακοπληρωμένοι, προγράμματα διδασκαλίας ξεπερασμένα και ανεπαρκή. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η προσωρινή συμβολική κατάληψη είναι πράγματι ένα θεμιτό τελευταίο οχυρό διαμαρτυρίας. Σε ένα Λύκειο της Λάρισας μαθητές, γονείς και καθηγητές κατέφυγαν στην κατάληψη απαιτώντας να αντικατασταθούν οι επιφάνειες που περιέχουν απαγορευμένο καρκινογόνο αμίαντο. Ομως το λουκέτο διαρκείας στο όνομα μιας τάχα καλύτερης εκπαίδευσης είναι παράλογο, ηθικά ακατανόητο και διόλου ηρωικό. Πόση υποκρισία περιέχει το «κλείνουμε το σχολείο διεκδικώντας 15% για την παιδεία»; ΄Η το έτερο αγωνιστικό αίτημα κατάργησης του βαθμολογικού ορίου 10 για την εισαγωγή σε ΑΕΙ και ΤΕΙ (απύθμενος ο αριστερίστικος λαϊκισμός)…

Είναι διάχυτη η αίσθηση ότι οι καταλήψεις συνιστούν προαποφασισμένη πολιτική σε αναζήτηση αιτημάτων. Εκεί βιώνεται η κουλτούρα του διαρκούς καταγγελτικού μηδενισμού, αντί για προσπάθεια ορθολογικής επίλυσης των προβλημάτων. Εκεί θεοποιείται το αντιδημοκρατικό δόγμα του «δεν συζητάω, δεν διαπραγματεύομαι», που αγνοεί ότι ο βίος είναι αναπόφευκτη συνύπαρξη, με διαφορές και συγκρούσεις, που επιβάλλουν διαρκή διάλογο και αμοιβαίες υποχωρήσεις. Αλλά, να τη πάλι η κατασυκοφαντημένη λέξη του «συμβιβασμού» – αγαπημένος σάκος του μποξ τόσο του νεοσταλινικού όσο και του εθνικιστικού μαξιμαλισμού!

Αυταρχικό σχολείο λοιπόν; Κάθε άλλο. Στο βιβλίο της «Δημοκρατική Παιδεία», η Αμερικανίδα φιλόσοφος Amy Gutmann υποστηρίζει ότι το δημοκρατικό σχολείο πρέπει να σέβεται το δικαίωμα των μαθητών στη διαφωνία και τη συνειδησιακή αντίρρηση, αρκεί αυτό να μην οδηγεί σε καταπίεση και διακρίσεις. Η έκφραση αμφισβήτησης από τους μαθητές πρέπει να γίνεται ανεκτή, αρκεί να μην παρεμποδίζει τη δημοκρατική εκπαίδευση των άλλων ή τη δική τους.

Το δημοκρατικό σχολείο διδάσκει έμπρακτη ανεκτικότητα όταν επιτρέπει σε ένα μαθητή να αρνείται, για λόγους συνειδησιακούς, να παρελάσει, αλλά δεν του επιτρέπει να αρνείται να καθήσει δίπλα σε Αλβανό συμμαθητή του. Η κατάληψη του σχολείου αντιστρατεύεται τη δημοκρατική παιδεία: αναιρεί το δικαίωμα της εκπαίδευσης για τους άλλους μαθητές και περιορίζει τις ευκαιρίες των ίδιων των καταληψιών να αποκτήσουν τη μόρφωση που θα τους απελευθέρωνε ίσως από τις ιδεοληψίες τους. Ετσι, εμποδίζει να αναπτύξουν την αυτονομία τους: τη δυνατότητα του καθενός να ελέγχει, να καθορίζει και να νοηματοδοτεί ο ίδιος την πορεία της ζωής του (Joseph Raz, «The Morality of Freedom»). Ως άρνηση της μόρφωσης και των κριτικών ικανοτήτων που μόνο η εκπαίδευση εξασφαλίζει, η κατάληψη δεν συνιστά πράξη αυτονομίας αλλά το ακριβώς αντίθετο: κατάλυσή της!

* Ο κ. Γ. Παγουλάτος είναι αναπληρωτής καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, [email protected]

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_04/11/2007_247623

You May Also Like