Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Μαριόλη
– Ποια είναι η δική σας γνώμη για τις προειδοποιήσεις αναφορικά με τις προεκλογικές παροχές του Αλέξη Τσίπρα και την πιθανότητα να μην επιτευχθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι του 2019;
Η ελληνική οικονομία κινδυνεύει να περάσει εκ νέου το μαρτύριο του Σίσυφου. Όπως συνέβη δηλαδή το 2014 που βελτιωνόταν αλλά ξανακύλησε το 2015 και το 2016 με τεράστια ευθύνη της σημερινής κυβέρνησης, τώρα η ίδια κυβέρνηση αποχωρώντας σε ένα κλίμα προεκλογικής οικονομικής χαλάρωσης, απειλεί να εξαερώσει τις θυσίες που υπέστησαν οι φορολογούμενοι και να αφήσει την οικονομία σε μια κατάσταση αβεβαιότητας και απολεσθείσας αξιοπιστίας.
– Πιστεύετε ότι το διάστημα μετά τις ευρωεκλογές και μέχρι τις εθνικές εκλογές θα είναι σημαντικό για την πορεία της οικονομίας; Το ρωτάω γιατί οι επενδυτές δείχνουν να τηρούν στάση αναμονής και ο πρωθυπουργός δεν αποκλείεται να δώσει και νέες παροχές.
Έχει γίνει ήδη σαφές ότι ο κ. Τσίπρας έχει την πρόθεση να βαδίσει προς τις εκλογές υπό συνθήκες δημοσιονομικής αταξίας και παροχών. Εάν αυτό συνδυαστεί και με μία πιθανή πρόθεση να δυσκολέψει τις συνθήκες υπό τις οποίες ο αντίπαλός του Κ. Μητσοτάκης, ο οποίος σύμφωνα με τις ενδείξεις θα ηγείται της επόμενης πλειοψηφίας, θα αναλάβει τις ευθύνες, αυτό δημιουργεί μεγάλους κινδύνους για την οικονομία.
– Προκαλεί και νέο πλήγμα στην αξιοπιστία της χώρας;
Ναι, και η αξιοπιστία – όπως κι η κυβέρνηση Τσίπρα έχει συνειδητοποιήσει -είναι κάτι το οποίο αποκτάται με εργώδη προσπάθεια (και θυσίες των φορολογουμένων) και απαιτεί έμπρακτη συνέπεια σε βάθος χρόνου. Δεν χρειάζεται όμως παρά μερικές ανεύθυνες κινήσεις ολίγων εβδομάδων, ακόμα και ημερών, για να εξαερωθεί.
– Η βελτίωση που έχουμε δει σε χρηματιστήριο και ομόλογα, είναι επακόλουθο της ανάκαμψης της οικονομίας, των διεθνών συνθηκών ή των προοπτικών για πολιτική αλλαγή στη χώρα;
Νομίζω ότι είναι ένα μείγμα όλων αυτών. Σαφώς αντιμετωπίζεται θετικά το γεγονός ότι η οικονομία έχει θετικό πρόσημο μετά από τόσα χρόνια ύφεσης. Επίσης, υπάρχει μια αφθονία κεφαλαίων που αναζητούν υψηλότερες αποδόσεις και τείνουν να βλέπουν την περιφέρεια της Ευρωζώνης πιο ευνοϊκά από προηγουμένως.
Όμως, η περιφέρεια παραμένει ο αδύναμος κρίκος της Ευρωζώνης, και η πρώτη που θα πληγεί από οποιαδήποτε αναταραχή (εν προκειμένω οι δυσμενείς εξελίξεις στο παγκόσμιο εμπόριο και η διαρκής αβεβαιότητα της Ιταλίας). Και η παραμικρή σοβαρή ένδειξη κυβερνητικής υποτροπής αρκεί για να αντιστρέψει την πορεία βελτίωσης στη στάση των αγορών, όπως είδαμε με την αύξηση του spread κατά τις αμέσως προηγούμενες μέρες. Υπάρχει οπωσδήποτε, σε ό,τι μας αφορά, μια θετική οπτική που σχετίζεται με την προοπτική κυβερνητικής αλλαγής, την οποία οι αγορές σταθμίζουν ως «market positive». Που σημαίνει ότι βλέπουν μια επόμενη κυβέρνηση της ΝΔ η οποία θα είναι θετικότερα διακείμενη στην αγορά και επομένως θεωρούν ότι μπορούν να προσβλέπουν σε μία καλύτερη απόδοση της οικονομίας.
– Όμως δεν βλέπουμε να μετουσιώνεται αυτή η θετική εικόνα, με αποτέλεσμα οι επενδύσεις να είναι παγωμένες…
Εκτιμώ ότι οι επενδυτές πάγωσαν όταν συνειδητοποίησαν ότι αυτή η κυβέρνηση σκοπεύει να πάει έως τις εκλογές με μία πολιτική δημοσιονομικής χαλάρωσης και αντιστροφής των μεταρρυθμίσεων. Και επειδή ο δρόμος προς τις εκλογές δεν είναι σύντομος –στο σενάριο εκλογών τον Οκτώβριο – αν η οικονομία παραλύσει, οι μεταρρυθμίσεις παγώσουν και τα δημοσιονομικά επιδεινωθούν σε αυτό το διάστημα, η προοπτική της επόμενης ημέρας είναι ιδιαίτερα επισφαλής εάν έχουμε μπροστά μας ακόμα 5 μήνες απραξίας και οπισθοδρόμησης.
– Στο σενάριο επιδείνωσης του κλίματος, η επόμενη κυβέρνηση θα έχει τον χώρο και τον χρόνο, θα έχει τη δυνατότητα να αλλάξει γρήγορα το κλίμα;
Εδώ έρχεται ο κίνδυνος του μαρτυρίου του Σίσυφου που προανέφερα, διότι αν μία χώρα έχει απολέσει την αξιοπιστία της, χρειάζεται πολλαπλάσια προσπάθεια για να την ανακτήσει. Όταν μια κυβέρνηση έχει αφήσει πίσω της δημοσιονομικό κενό, όπως εκτιμούν οι θεσμοί ότι θα έχει αφήσει η σημερινή κυβέρνηση σε σχέση με τους στόχους, θα χρειαστεί μεγαλύτερη δημοσιονομική προσπάθεια για να καλυφθεί το κενό αυτό και όταν έχουν μείνει πίσω μεταρρυθμίσεις, αυτό σημαίνει μεγαλύτερο κεφάλαιο δυσκολίας για την επόμενη κυβέρνηση. Επομένως είναι σαφές ότι αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση η επόμενη κυβέρνηση θα πρέπει να προσπαθήσει διπλά προκειμένου να καλύψει το χαμένο έδαφος.
Από την άλλη θα αναλάβει εξουσία με φρέσκο πρόσωπο, χωρίς τα βάρη της απερχόμενης κυβέρνησης και επομένως θα έχει τη δυνατότητα να ζητήσει να δοκιμαστεί μέσα από τις ενέργειες της και να προσπαθήσει να εγκαθιδρύσει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα ένα δικό της κεφάλαιο πολιτικής αξιοπιστίας. Αυτό θα απαιτήσει γρήγορες και αποφασιστικές ενέργειες μετά τις επόμενες εθνικές εκλογές ώστε να ανακτηθεί ο χαμένος χρόνος. Αλλά οι αγορές ξέρετε δεν περιμένουν τους αργόσυρτους ρυθμούς της λογοτεχνίας του Μαρσέλ Προυστ…
– Και πιθανότατα θα έχει και ορίζοντα τετραετίας λόγω της αποσύνδεσης της εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας. Πόσο σημαντικό είναι αυτό;
Ίσως είναι οι πρώτες εκλογές από τότε που ξεκίνησε η κρίση που δεν υπάρχει σημαντικό πολιτικό ρίσκο στον ορίζοντα –πέραν της προεκλογικής επιδείνωσης. Και αυτό οφείλεται όχι μόνο στο ότι η κυβέρνηση Τσίπρα εφάρμοσε το μνημόνιο αλλά κυρίως στο γεγονός ότι η αξιωματική αντιπολίτευση πολιτεύεται με αυτοσυγκράτηση, χωρίς να υπόσχεται ανεύθυνες πολιτικές που θα έθεταν σε κίνδυνο τα κεκτημένα της οικονομικής προσαρμογής. Αντίθετα δηλαδή από ό,τι είχε κάνει η κυβέρνηση Τσίπρα όταν ήταν στην αντιπολίτευση.
– Συμφωνείτε με την άποψη ότι οι επενδυτές είναι κάπως διστακτικοί για την επόμενη κατάσταση, ακόμη και αν ο Κ. Μητσοτάκης υπόσχεται φιλικές προς την επιχειρηματικότητα πολιτικές, εξαιτίας της έλλειψης αξιοπιστίας που βαραίνει το πολιτικό σύστημα;
Πολλοί επενδυτές «κάηκαν» στην Ελλάδα σε όλη την προηγούμενη περίοδο, και δεν μιλάω για την εποχή της αναδιάρθρωσης του χρέους αλλά κυρίως για όσους επένδυσαν το 2014, θεωρώντας ότι η χώρα βγαίνει από την κρίση, και κάηκαν πάρα πολύ άσχημα το 2015. Ορισμένοι από αυτούς είχαν «καεί» και προηγουμένως. Αυτό δείχνει το βαθμό δυσκολίας που θα έχει η επόμενη κυβέρνηση για να μπορέσει να ξανακερδίσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών όταν αυτοί θα έχουν δει τον ίδιο κύκλο προεκλογικής ή μετεκλογικής ασυνέχειας και εκτροχιασμού να επαναλαμβάνεται και ταυτόχρονα δεν έχουν ιδιαίτερη εμπιστοσύνη στις ελληνικές πολιτικές δυνάμεις. Φοβούνται, λοιπόν, οι επενδυτές ότι οι μεταρρυθμίσεις που θέλει να κάνει ο Κ. Μητσοτάκης θα βρουν αντιστάσεις στο κόμμα του, από δυνάμεις που δεν συμμερίζονται τις μεταρρυθμιστικές του προθέσεις.
– Επομένως, κάθε βήμα προς τα πίσω που θα γίνεται στο εξής και μέχρι τις εθνικές εκλογές θα έχει πολλαπλό αρνητικό αντίκτυπο στην οικονομία;
Θα έλεγα ότι η χώρα έχει εις βάρος της κάποια αρνητικά στερεότυπα για τα οποία χρειάζεται πολύ μεγαλύτερη προσπάθεια προκειμένου να εξουδετερωθούν. Η χώρα είχε υψηλή (κατά κύριο λόγο αρνητική) δημοσιότητα κατά το μεγαλύτερο μέρος της κρίσης, με τελευταία τη δραματική δημοσιότητα του 2015, η οποία ήταν εξαιρετικά επιζήμια. Εξέπεμπε ότι έχουμε μία χώρα που το πολιτικό της σύστημα της οδηγεί από κρίση σε κρίση και όποιος κάνει το λάθος να εμπιστευθεί την οικονομική προοπτική της Ελλάδας έχει μόνο να χάσει. Αυτή είναι η αρνητική προκατάληψη που θα πρέπει να συντρίψει η επόμενη κυβέρνηση.
– Τι εξελίξεις πρέπει να περιμένουμε ανάλογα με τη διαφορά των δύο κομμάτων στις ευρωεκλογές;
Νομίζω ότι μία μεγάλη διαφορά υπέρ της ΝΔ θα δημιουργούσε ένα αίσθημα ασφάλειας για την επόμενη ημέρα. Αυτό που χρειάζονται οι αγορές και η πραγματική οικονομία είναι να έχουν μία αίσθηση σταθερότητας για την επόμενη ημέρα, υπό την έννοια ότι το υφιστάμενο προβάδισμα της Νέας Δημοκρατίας θεωρείται δεδομένο. Μία μεγάλη διαφορά, λοιπόν, θα δώσει μία αίσθηση ασφάλειας, μειώνοντας το πολιτικό ρίσκο που συνδέεται με τον βαθμό της αυριανής κυβερνητικής σταθερότητας. Αντίθετα, μία μικρή διαφορά θα παρήγαγε αντιδράσεις ανησυχίας και αβεβαιότητας για την επόμενη ημέρα.
https://www.liberal.gr/apopsi/giorgos-pagoulatos-i-oikonomia-kinduneuei-na-xanaperasei-to-marturio-tou-sisufou/252686#.XOTg6M1DBxk.facebook