Καθημερινή – 6/5/2012

Tου Παναγή Γαλιατσάτου
Το τελευταίο εξάμηνο ο καθηγητής Γιώργος Παγουλάτος έγινε σοφότερος, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τις διαπραγματεύσεις.Στο Μαξίμου έζησε από κοντά όλη την προσπάθεια για να «κλείσει» το PSI και η νέα δανειακή σύμβαση.

Όπως όλοι οι συνεργάτες του Λουκά Παπαδήμου είναι εξαιρετικά φειδωλός σε πληροφορίες για συγκριμένα περιστατικά της περιόδου εκείνης. Δεν αφήνει καμιά αμφιβολία πάντως, όταν του ζητάς να σχολιάσει όσους επιχειρηματολογούν ότι μπορούμε να καταγγείλουμε τη νέα δανειακή σύμβαση, χωρίς κανέναν κίνδυνο για την παραμονή μας στην Ευρωζώνη: «Παίζουν ένα παιχνίδι ρωσικής ρουλέτας. Απλά στην κάννη δεν βρίσκεται ο δικός τους κρόταφος, αλλά το σημαντικότερο επίτευγμα της χώρας τα τελευταία τριάντα χρόνια. Η συμμετοχή της στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και στον πυρήνα του κοινού νομίσματος».

Η απειλή «αυτοκτονίας»

Στην Οξφόρδη μαθαίνεις ότι σε μια ορθολογική διαπραγμάτευση δεν χρησιμοποιείς μια απειλή που δεν μπορείς να πραγματοποιήσεις. Η απειλή της «αυτοκτονίας» πείθει μόνον αν πραγματοποιηθεί, και αν πραγματοποιηθεί η έκβαση της διαπραγμάτευσης δεν έχει πια καμιά σημασία για τον αυτόχειρα. Πέρα από τους κανόνες όμως, υπάρχει και το ενδεχόμενο η «απειλή» να είναι ευπρόσδεκτη στην άλλη πλευρά ή τουλάχιστον σε ένα σημαντικό τμήμα της. Ως διευθυντής του γραφείου στρατηγικού σχεδιασμού του πρωθυπουργού Λουκά Παπαδήμου, ο κ. Παγουλάτος είχε την ευκαιρία να διαπιστώσει από πρώτο χέρι ότι η άποψη «να απαλλαγούμε από το ελληνικό πρόβλημα» ήταν ισχυρή και διάχυτη ανάμεσα στους εταίρους μας. «Υπήρχαν κύκλοι ισχυροί σε διάφορα επίπεδα λειτουργίας των θεσμικών οργάνων των διεθνών οργανισμών και σε διάφορα επίπεδα ιεραρχίας μάλιστα που εξέφραζαν αυτήν την άποψη πολύ δυναμικά και την τεκμηρίωναν και με στοιχεία. Σταθμίζοντας ανάμεσα στο κόστος μιας μελλοντικής διαρκούς υποστήριξης της Ελλάδας σε σχέση με το κόστος του να κοπούν άμεσα τα σκοινιά, είχαν φτάσει στο συμπέρασμα πως όσο νωρίτερα απαλλαγούν τόσο το καλύτερο. Είχαν επίσης την αίσθηση ότι είχαν δημιουργηθεί και οι μηχανισμοί προστασίας ώστε να μη διαχυθεί η κρίση στους υπόλοιπους, το περίφημο ring fencing της Ελλάδας» επισημαίνει ο κ. Παγουλάτος, σημειώνοντας ότι «αυτή η άποψη ευτυχώς δεν έγινε κρατούσα». Το συμπέρασμά του; «Νομίζω ότι καμία υπεύθυνη κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να αναλάβει να λειτουργήσει με τέτοιον τυχοδιωκτισμό ώστε να ποντάρει ότι ένα τέτοιο σενάριο δεν θα γινόταν κυρίαρχο».

Συλλογική προσπάθεια

Πόσο κοντά φτάσαμε στο ενδεχόμενο να επιβάλουν αυτοί οι κύκλοι την άποψή τους;

«Υπήρξαν πολλές κρίσεις. Υπήρξαν πολλές μέρες που ο πρωθυπουργός χρειάστηκε να διαβουλεύεται συνεχώς σε διεθνές επίπεδο. Μια φορά θυμάμαι βγήκε από το γραφείο στις δύο η ώρα το πρωί, ίσως και αργότερα, μετά ώρες τηλεφωνικής διαβούλευσης με τις Βρυξέλλες και είπε ότι ποτέ δεν βρεθήκαμε τόσο κοντά στο σημείο μηδέν». Ενα περιστατικό από τα πολλά, όπως θυμάται, στη διάρκεια της συνεχούς και πολυεπίπεδης διαπραγμάτευσης για τη δανειακή σύμβαση.

Το ότι η άποψη αυτή δεν έγινε κυρίαρχη οφείλεται, κατά τον κ. Παγουλάτο, σε μεγάλο βαθμό στις προσπάθειες του πρωθυπουργού και του επιτελείου αλλά και των συνεργατών του στην κυβέρνηση, όπως του υπουργού Οικονομικών. Οφείλεται επίσης «στην εικόνα συνέπειας που άρχισε να αναδεικνύει, να εκπέμπει η κυβέρνηση σε ό,τι αφορά τις υποχρεώσεις, την υλοποίηση του προγράμματος».

Σημαντικό διαπραγματευτικό πλεονέκτημα υπήρξε και η συνεργασία των δύο μεγάλων κομμάτων: «Νομίζω ότι έστειλε ένα μήνυμα εμπιστοσύνης προς το ελληνικό πολιτικό σύστημα, δηλαδή ότι εδώ έχεις έναν πολιτικό κόσμο που αναλαμβάνει τις ευθύνες του». Σε ό,τι αφορά τις πιθανότητες επιτυχίας μιας διαπραγματευτικής τακτικής που θα προσπαθούσε μονομερώς να επιβάλει την άποψή της στους εταίρους, παραπέμπει στην κατάληξη της σχετικής προσπάθειας της Ουγγαρίας, την οποία έζησε στο πρωθυπουργικό γραφείο:

«Η Ουγγαρία έδιωξε το 2010 το ΔΝΤ και την Ε.Ε., υποχρεώθηκε όμως πρόσφατα να επιστρέψει με χειρότερους όρους. Σε συλλογικά περιβάλλοντα που λειτουργούν στη βάση της αρχής της συναίνεσης, η μονομερής πορεία είναι μια επιλογή που καταλήγει στο τέλος να έχει πολύ μεγαλύτερο εθνικό κόστος από όσο υποτίθεται ότι εξοικονομεί».

Ορθολογική και διαλλακτική η διακυβέρνηση Παπαδήμου

Εξι μήνες συνεργασίας σε ένα επιτελείο είναι αρκετοί για να σχηματίσεις άποψη για τους ανθρώπους με τους οποίους συνεργάζεσαι. Εύλογο είναι το ενδιαφέρον μου για τον πρωθυπουργό: ο κ. Παγουλάτος τον περιγράφει ως εξαιρετικά μεθοδικό και συστηματικό, με μια πολύ ισχυρή αίσθηση του καθήκοντος. «Θα κοιτάξει και την τελευταία λεπτομέρεια από τα ντοσιέ του, χωρίς να αφήσει τίποτε στην τύχη και έχει μια δυνατότητα να εστιάζει σε αυτά που είναι ουσιώδη, σημαντικά και κρίσιμα, αφήνοντας εντελώς στην άκρη ζητήματα που συνήθως για τους πολιτικούς έχουν μεγάλη σημασία, όπως, για παράδειγμα, την επικοινωνιακή προβολή». Το δικό του ηγετικό στυλ είναι ένας βαθύτατα ορθολογικός τρόπος διαχείρισης και διακυβέρνησης. Eισήγαγε ένα είδος διαχείρισης που επέβαλλε την ενδελεχή εξέταση των θεμάτων και αποφάσεις που ήταν τεκμηριωμένες σε πλήρη εξέταση των δεδομένων.

Ο κ. Παγουλάτος χαρακτηρίζει τον πρωθυπουργό «άνθρωπο εξαιρετικά ευγενή και διαλλακτικό», κάτι το οποίο τον βοήθησε στο να συγκρατήσει τη συνοχή της κυβέρνησης. «Εχει μεγάλη ικανότητα στο να γεφυρώνει αντιθέσεις και να συνενώνει αντίθετες πολιτικές δυνάμεις για ένα κοινό σκοπό». Σε ό,τι αφορά την υποβάθμιση της επικοινωνίας στη διάρκεια της διακυβέρνησής του, επισημαίνει πως ο κ. Παπαδήμος «θεωρεί ότι ουσία της πολιτικής είναι το περιεχόμενό της, οι συγκεκριμένες βελτιωτικές επιλογές και ρυθμίσεις και η ενασχόληση με το περιεχόμενο δεν αφήνει χρόνο για επικοινωνιακή προβολή». Μου αποκαλύπτει, όμως, ότι ο κ. Παπαδήμος άσκησε συστηματικά επικοινωνία στο διεθνές επίπεδο.

«Είχε μια συστηματική επικοινωνία όχι μόνο με διεθνείς ηγέτες, αλλά και με επιλεγμένα διεθνή ΜΜΕ, τα οποία θα μπορούσαν να ωφελήσουν τη χώρα αν άλλαζαν πρόσημο ως προς το πώς παρουσίαζαν την Ελλάδα. Αυτό συνέβη σε κάποιες περιπτώσεις και βελτιώθηκε η προσέγγισή τους μετά μια συστηματική πολιτική προσέγγισης και επικοινωνίας. Ηταν πρωταρχική μέριμνα του πρωθυπουργού γιατί καταλάβαινε ότι η μεγάλη μάχη επρόκειτο να δοθεί στην εφαρμογή του κυβερνητικού προγράμματος και στο να πείσουμε τη διεθνή κοινότητα και ότι είμαστε συνεπείς στην εφαρμογή αυτή και ότι έχουμε αποτελέσματα».

Και στο μέλλον; Θα συνεχίσει ο κ. Παπαδήμος να παίζει κάποιο ρόλο στα πολιτικά πράγματα της χώρας; Η απάντηση δεν διαφέρει από ό,τι εκπέμπει σε αυτό το θέμα το Μαξίμου: «Αυτό αφορά τον ίδιο. Ο ίδιος έχει δηλώσει ότι έχει ακαδημαϊκά σχέδια, είναι άλλωστε ενεργός ακαδημαϊκός και στο πανεπιστήμιο προτίθεται να επιστρέψει».

Το μεγάλο διακύβευμα της επόμενης μέρας των εκλογών

Ο Γιώργος Παγουλάτος έκανε μεταπτυχιακά στην Οξφόρδη χάρη σε μια υποτροφία Rhodes, την πιο ιστορική και περιζήτητη ίσως στον αγγλοσαξωνικό κόσμο. Πολλοί υπότροφοι Rhodes διέπρεψαν αργότερα στην πολιτική, με κορυφαία σύγχρονα παραδείγματα τον Μπιλ Κλίντον, αλλά και τον Τζορτζ Στεφανόπουλος. Για τον κ. Παγουλάτο ήταν η πρώτη φορά που βρέθηκε σε κυβερνητική θέση. Περιγράφει την εμπειρία ως εξαιρετικά έντονη και εξαιρετικά κοπιώδη: «Το να βρίσκεσαι τόσο κοντά στον εγκέφαλο της κυβέρνησης είναι μια εμπειρία εξαιρετικής έντασης. Ιδίως σε μια περίοδο τόσο κρίσιμη, όπου οι ανακατατάξεις και οι κίνδυνοι ήταν συνεχείς και εναλλάσσονταν ακόμα και στη διάρκεια μιας μέρας. Σχεδόν σε καθημερινή βάση είχες την αίσθηση ότι βρισκόμαστε σε κινούμενη άμμο».

Τον ρωτώ κατά πόσον η προεκλογική περίοδος επηρέασε τη λειτουργία της κυβέρνησης. Την επηρέασε, απαντά, «ως προς το ότι τα δύο πολιτικά κόμματα που στηρίζουν την κυβέρνηση έχουν άλλες προτεραιότητες, το ίδιο και τα στελέχη». Υπουργούς βρίσκουν πάντως στα υπουργεία και μάλιστα να ασχολούνται με θέματα του υπουργείου τους, κάτι που ο κ. Παγουλάτος χαρακτηρίζει «θετική έκπληξη». Το κυβερνητικό έργο εξακολουθεί να προχωράει, και να προχωράει και σε χαμηλότερο επίπεδο δηλαδή σε επίπεδο γενικών γραμματέων. «Πολλοί γενικοί γραμματείς είναι οι αφανείς ήρωες του κυβερνητικού έργου, όπως πολλοί δημόσιοι υπάλληλοι αφανείς ήρωες του ελληνικού κράτους».

Οι τροπολογίες

Ο τελευταίος μήνας δεν ήταν ανέφελος, του υπενθυμίζω τη βροχή τροπολογιών: «Οι περισσότερες δεν έγιναν δεκτές» απαντά και προσθέτει: «Δεν είναι όλες οι τροπολογίες πελατειακές. Πολλές προσπαθούν να καλύψουν τα κενά της δημόσιας διοίκησης, γιατί έχουμε ένα πολύ φορμαλιστικό σύστημα. Το κράτος δεν μπορεί να κάνει τίποτε αν αυτό δεν προβλέπεται και επομένως πρέπει να αλλάξεις τις προβλέψεις και να περιγράψεις ακριβώς τι πρέπει να κάνει».

Ο κ. Παγουλάτος κρίνει θετικά τη συμβολή των δύο μεγάλων κομμάτων στη συγκρότηση και λειτουργία της κυβέρνησης Παπαδήμου.

«Νομίζω ότι είναι μια πράξη ανάληψης ευθύνης, η οποία ανταποκρίθηκε στην ένταση της πρόκλησης που αντιμετώπισε η χώρα. Ποτέ η ανάληψη ευθύνης από τα κόμματα δεν έφτασε σε τέτοιο σημείο ανάληψης του πολιτικού κόστους». Επισημαίνει όμως και την ειρωνεία, ότι «τα δύο μεγάλα κόμματα τιμωρούνται από το εκλογικό σώμα ακριβώς τη στιγμή εκείνη κατά την οποία η στάση τους είναι πιο υπεύθυνη από ό,τι υπήρξε ποτέ στο παρελθόν».

Την αγανάκτηση της ελληνικής κοινωνίας τη θεωρεί δικαιολογημένη, και ελπίζει ότι «δεν θα οδηγήσει τη χώρα μας σε μια πράξη συλλογικής αυτοκτονίας». Την προοπτική την επομένη μέρα των εκλογών «να μην υπάρχει κυβέρνηση που να διαχειριστεί υπεύθυνα και με τη δεδηλωμένη στήριξη της πλειοψηφίας την εφαρμογή των δεσμεύσεων της χώρας απέναντι στους εταίρους» τη θεωρεί επικίνδυνη, με δεδομένες και τις συνθήκες αστάθειας στις οποίες βρίσκεται η Ευρωζώνη.

Τον ρωτώ αν η χώρα χρειάζεται νέα κόμματα. Η απάντησή του είναι εξαιρετικά επιφυλακτική: «Γενικά ένα μείγμα ανανέωσης και συνέχειας είναι αυτό μέσα από το οποίο εξελίσσονται οι κοινωνίες. Από τη μια πλευρά είναι διάχυτο το αίτημα για κάτι καινούριο. Από την άλλη πλευρά το νέο στην πολιτική δεν κομίζει πάντα κάτι καλύτερο. Εχουμε δει το καινούργιο με τη μορφή ακραίων μισαλλόδοξων σχημάτων, έξαλλων λαϊκιστικών μορφωμάτων και προσφάτως με τη μορφή νεοναζιστικού ακτιβισμού. Επομένως, το καινούργιο δεν συνεπάγεται απαραίτητα βελτίωση. Αντιθέτως σε τέτοιες συνθήκες νομίζω ότι τα στοιχεία σταθερότητας του πολιτικού συστήματος αποκτούν μεγαλύτερη αξία». Κατά την άποψή του, αυτό που πρέπει να αποτραπεί είναι ο διαφαινόμενος κατακερματισμός της κοινωνίας, να αρχίσει να κατευθύνεται «σε φαινόμενα και εκφράσεις αντισυστημικές με χαρακτηριστικά Βαϊμάρης». Παρατηρεί μάλιστα ότι υπάρχουν κομματικά μορφώματα τύπου Βαϊμάρης, τα οποία δεν φανταζόμαστε ποτέ ότι θα εμφανίζονταν στις συνθήκες της μεταπολίτευσης.

Και ο απολογισμός της εξάμηνης θητείας της συγκυβέρνησης: «Το σημαντικότερο πράγμα που εξασφάλισε η χώρα, θα έλεγα σημαντικότερο ακόμα και από τη χρηματοδότηση και το PSI, είναι ότι μείναμε στο ευρωπαϊκό τραπέζι αποφάσεων. Σε περίπτωση ασύντακτης χρεοκοπίας δεν θα είχαμε μείνει. Είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι η χώρα εξασφάλισε ότι προχωρεί μαζί με την υπόλοιπη Ευρωζώνη στην επίλυση της κρίσης και αυτό δημιουργεί πραγματικές προσδοκίες. Η Ευρωζώνη σταδιακά συνειδητοποιεί ότι χωρίς μια ισχυρότερη αναπτυξιακή δόση στο μείγμα δεν μπορεί να βγει και η περιφέρεια από την αυτοτροφοδοτούμενη ύφεση. Κάποια στιγμή λοιπόν θα είμαστε σε θέση να μπούμε σε μια αναπτυξιακή φάση του κύκλου μαζί με την υπόλοιπη Ευρώπη από ένα στάδιο που μας επιτρέπει η ανάπτυξή μας να είναι βιώσιμη πια».

Και μετά από αυτό, τι; Εχει πολιτικά σχέδια ο Γιώργος Παγουλάτος ή του έφτασε η εξάμηνη εμπειρία; Η απάντηση είναι κατηγορηματική: «Θα επιστρέψω στο πανεπιστήμιο και στους φοιτητές μου».

Η συνάντηση

Συναντηθήκαμε στο Καφενείο, στην οδό Λουκιανού. Ηταν εξαιρετικά ακριβής στο ραντεβού, στο οποίο ήρθε πεζή. Παρήγγειλε αγκινάρες, εγώ ένα νουά με πουρέ, τα οποία συνοδέψαμε με λευκό κρασί και μια σαλάτα. Το γεύμα κόστισε 51 ευρώ.

Oι σταθμοί του

1967
Γέννηση στην Αθήνα.

1985
Αποφοιτά από το Σχολείο των Αναβρύτων.

1990
Πτυχίο Νομικής.

1992
Ξεκινάει μεταπτυχιακά στην Οξφόρδη με υποτροφία Rhodes.

1994
Πρόεδρος της Ενωσης Ατομικών Ελευθεριών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

1997
Διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

1998
Μεταδιδακτορικός υπότροφος ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Princeton.

2000
Επίκουρος καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

2003
Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το βιβλίο τουGreece’s New Political Economy: State, Finance and Growth from Postwar to EMU (Palgrave Macmillan, 2003).

2011
Καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Διευθυντής Στρατηγικού Σχεδιασμού και σύμβουλος του πρωθυπουργού Λουκά Παπαδήμου.

http://kathimerini.newspaperdirect.com/epaper/viewer.aspx

 

Download (PDF, 355KB)

 

You May Also Like