Το ερώτημα ακούγεται πρόωρο, αλλά έχει ήδη τεθεί. Ναι, οι συγκρούσεις συνεχίζονται με νίκες των Ουκρανών στο πεδίο της μάχης, αλλά χωρίς ακόμα ορατό νικητή του πολέμου. Ναι, οι ρωσικές δυνάμεις εγκατέλειψαν ταπεινωμένες τη Χερσώνα, της οποίας την προσάρτηση είχε πανηγυρικά αναγγείλει ο Πούτιν σε μία από τις παρανοϊκού δικτάτορα τελετές του. Ομως οι πόροι για επ’ αόριστον συνέχιση μαζικής κλίμακας πολέμου δεν είναι απεριόριστοι. Η βάρβαρη καταστροφή αστικών υποδομών, έγκλημα πολέμου, καθιστά αβίωτο τον χειμώνα σε θερμοκρασίες -20 για τους ελεύθερους πολιορκημένους της Ουκρανίας. Η Ευρώπη έχει εισέλθει στην κόπωση, με ενεργειακή κρίση πέραν του χειμώνα 2023. Και στις ΗΠΑ διαφαίνεται η πρόθεση να κλείσει ο πόλεμος, με τους απομονωτιστές («ούτε σεντ για την Ουκρανία») ισχυρούς στην ενδοχώρα που οι Δημοκρατικοί πρέπει να κερδίσουν το 2024. Πέντε (πολιτικές) μάχες στην Ευρώπη θα προσδιορίσουν την πορεία της επόμενης μέρας.
Ανοικοδόμηση της Ουκρανίας: με ποια μέσα; Η σταθεροποίηση και ασφάλεια της Ουκρανίας, με επαρκείς δυτικές εγγυήσεις, η αποτροπή παγίωσης μιας «παγωμένης σύγκρουσης», θα είναι κρίσιμη προϋπόθεση για να μπορεί η χώρα να προσβλέπει σε έναν ειρηνικό –ευρωπαϊκό– βίο. Η τιτάνια ανοικοδόμηση θα απαιτήσει ένα νέο Σχέδιο Μάρσαλ – οι πόροι χρηματοδότησής του θα αποτελέσουν κρίσιμο επίδικο αντικείμενο στο εσωτερικό του δυτικού συνασπισμού.
Συναφές: η πολιτική απέναντι στη Ρωσία. Ζητήματα όπως η έκταση των κυρώσεων και η δίωξη των ρωσικών εγκλημάτων πολέμου είναι εργαλεία στην υπηρεσία της σταθεροποίησης. Εδώ οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν έχουν ταυτόσημες απόψεις.
Διεύρυνση της Ευρώπης: μέχρι πού; Ο χρόνος έχει ωριμάσει για κάτι παραπάνω από υποσχέσεις στην πρώτη ομάδα υποψήφιων προς ένταξη χωρών. Ισχυρό το πολιτικό κεφάλαιο της Βόρειας Μακεδονίας (επωμίστηκε γενναίους συμβιβασμούς για να ενταχθεί στην Ε.Ε.) και βέβαια της Ουκρανίας. Εξίσου ισχυρή η αντίληψη ότι η Ε.Ε. είναι ανέτοιμη να δεχθεί νέα μέλη εάν δεν έχει προχωρήσει σε επαρκή εμβάθυνση και τα υποψήφια μέλη σε ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις. Η Ευρώπη θα κληθεί να βρει τη χρυσή τομή ανάμεσα στην εσωτερική συνοχή και την εξωτερική της αξιοπιστία, με άμεσο τον κίνδυνο η αποτυχία να ρίξει τους απογοητευμένους γείτονές της στην αγκαλιά άλλων δυνάμεων.
Ειδικές σχέσεις: με ποιους; Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα του Μακρόν θα παραμείνει μια χαλαρή διακυβερνητική σύνοδος, δείχνει όμως τα όρια του εύρους φιλοδοξίας της Ε.Ε. Η ειδική σχέση Ε.Ε. – Βρετανίας έχει επανέλθει στον (μακρό) ορίζοντα της συζήτησης, λόγω αδιεξόδων του Brexit και πραγματισμού του νέου Βρετανού πρωθυπουργού. Καμία ουσιαστική κίνηση δεν αναμένεται πριν από την επόμενη κυβέρνηση των Εργατικών, αλλά οι διεργασίες έχουν ήδη αρχίσει.
Αμεσα θα τεθεί το ζήτημα της σχέσης Ε.Ε. – Τουρκίας, μετά τις τουρκικές εκλογές. Μια ειδική σχέση θα είναι ευχερέστερη σε περίπτωση νίκης των Κεμαλικών, τους οποίους η Δύση ετοιμάζεται να υποδεχθεί με περίσσια ανεκτικότητα. Αλλά και σε επανεκλογή Ερντογάν, η εξάλειψη της προεκλογικής οξύτητας πάλι θα ευνοήσει ένα θετικότερο κλίμα. Κρίσιμο μέχρι τότε η Ελλάδα να έχει διαμορφώσει μια ρεαλιστική ατζέντα αιρεσιμότητας για τις ευρωτουρκικές σχέσεις, με κεντρική την απόρριψη του αναθεωρητισμού, ως βάση του ευρωπαϊκού πλαισίου.
Ευρωπαϊκή αυτονομία: πόσο μακριά; Η φιλοδοξία στρατηγικής αυτονομίας στην άμυνα έκλεισε με την εισβολή Πούτιν. Το ΝΑΤΟ διατηρεί το μονοπώλιο άμυνας της Ε.Ε. σε απειλές όπως η Ρωσία. Ομως η συζήτηση αναβιώνει στο οικονομικό πεδίο. Η ασφάλεια της εφοδιαστικής αλυσίδας ωθεί την Ε.Ε. σε απεξάρτηση από προβληματικά κράτη. To Ταμείο Ευρωπαϊκής Κυριαρχίας θα επιδιώξει να χρηματοδοτήσει μικροεπεξεργαστές, τεχνολογία, πράσινη βιομηχανία. Η πολιτική επιδοτήσεων του προέδρου Μπάιντεν συνιστά ζωτική απειλή για την ευρωπαϊκή βιομηχανία, που αποκλείεται από την αγορά των ΗΠΑ εάν δεν εγκατασταθεί εκεί. Ο προστατευτισμός ΗΠΑ (και Κίνας) ασκεί άμεση πίεση για μια «Buy European» απάντηση – που διαιρεί την Ευρώπη.
Ασφάλεια: µε τι κόστος για τα δικαιώματα; Θα πρέπει, τέλος, η Ε.Ε. να διαχειριστεί με συνεκτικό ευρωπαϊκό τρόπο τις μεγάλες προκλήσεις του κράτους δικαίου, τη δύσκολη ισορροπία μεταξύ ασφάλειας και ελευθεριών. Να οριοθετήσει μηχανισμούς ελέγχου της πολιτικής εξουσίας, όποτε επιδιώκει ισχύ και αποτελεσματικότητα εις βάρος των δικαιωμάτων, υπό το άλλοθι της διαχείρισης απαιτητικών πολυκρίσεων. Δεν εξαιρείται από την ένταση αυτή η Ελλάδα.