Ποια είναι τα όρια εσωτερικής ανοχής στον αυταρχισμό, σε κοινωνίες που διαθέτουν μέτρο σύγκρισης με τον ελεύθερο κόσμο; Στη Ρωσία του Πούτιν οι πολίτες αντιδρούν στην επιστράτευση με διαμαρτυρία ή έξοδο. Στο Ιράν, οι «φρουροί της ηθικής» δοκιμάζουν την αντοχή της θεοκρατίας τους στην αντεπίθεση της γυναικείας αξιοπρέπειας. Ανυπακοή και αντίσταση θα έπρεπε να είναι η νέμεση των απολυταρχιών, όμως το κρίσιμο σημείο καμπής παραμένει άγνωστο. Από τη Σαμαρκάνδη, πάντως, μια διεθνής αυταρχικών ηγετών συναγελάστηκε με τον Πούτιν, αψηφώντας τη «Δύση».
Σε όσους αρνήθηκαν να καταδικάσουν τη βαρβαρότητα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία απευθύνθηκε ο πρόεδρος Μακρόν, από το βήμα του ΟΗΕ, σε μια βαρυσήμαντη ομιλία. Χώρες που θα ήθελαν, όπως είπε, να μιμηθούν τον αγώνα των Αδέσμευτων, διαπράττουν όμως ιστορικό λάθος. «Ο αγώνας των Αδέσμευτων ήταν αγώνας για την ειρήνη», στην υπηρεσία της κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας του καθενός. Εκείνοι που παραμένουν σιωπηλοί σήμερα «υπηρετούν τους σκοπούς ενός νέου ιμπεριαλισμού, ενός σύγχρονου κυνισμού που διαλύει τη διεθνή μας τάξη χωρίς την οποία η ειρήνη είναι αδύνατη».
Αποφεύγοντας τον μανιχαϊσμό μιας σύγκρουσης δημοκρατιών και απολυταρχιών, ο Μακρόν θύμισε ότι η οικουμενικότητα του ΟΗΕ, που εδραιώθηκε στην ελευθερία, στην κυριαρχία και στην επιδίωξη της ειρήνης, δεν υπηρετεί καμία ηγεμονία, καμία γεωπολιτική ολιγαρχία. Και υπέδειξε τον πραγματικό αντίπαλο: την παραβίαση των αρχών της εδαφικής ακεραιότητας, τον αναθεωρητισμό. Η επιλογή μας σήμερα, είπε, είναι μεταξύ πολέμου και ειρήνης. Η Ρωσία διέρρηξε το διεθνές δίκαιο και τη συλλογική μας ασφάλεια, ανοίγοντας τον δρόμο σε πολέμους προσαρτήσεων. «Δεν είναι η εποχή για πόλεμο», τόνισε, παραπέμποντας στη φράση του ηγέτη της (δημοκρατικής) Ινδίας – ο οποίος επίσης πήγε στη Σαμαρκάνδη.
Συμπεριληπτικό προς τον «παγκόσμιο Νότο» το μήνυμα Μακρόν: «Ο σύγχρονος ιμπεριαλισμός δεν είναι ευρωπαϊκός ή δυτικός. Παίρνει τη μορφή μιας εδαφικής εισβολής που υποστηρίζεται από έναν παγκοσμιοποιημένο υβριδικό πόλεμο, που χρησιμοποιεί τις τιμές της ενέργειας, την επισιτιστική ασφάλεια, την πυρηνική ασφάλεια, την πρόσβαση σε πληροφορίες και τις μετακινήσεις πληθυσμών ως όπλα διαίρεσης και καταστροφής».
Ο κίνδυνος σήμερα, υπογράμμισε, είναι μια νέα διχοτόμηση του κόσμου, που αυξάνει την ένταση μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, ένα μοιραίο λάθος, διότι δεν θα ήταν απλώς ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος. Δυνάμεις αταξίας χρησιμοποιούν τη συγκυρία για να πολλαπλασιάσουν τις περιφερειακές συγκρούσεις, να επαναλάβουν την πορεία διασποράς των πυρηνικών όπλων, να ανατρέψουν τη συλλογική ασφάλεια. «Πρέπει να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να διασφαλίσουμε ότι δεν θα έρθει αυτός ο νέος διχασμός, διότι οι προκλήσεις μας, πολυάριθμες και επείγουσες, απαιτούν νέα συνεργασία».
Ποιες προκλήσεις; Τα οικοσυστήματα απειλούνται, ένα τρίτο του Πακιστάν κάτω από το νερό, φονική ξηρασία και επιστροφή του λιμού σε Αφρική και Ασία, τρομοκρατία, 55 εμφύλιοι πόλεμοι στον πλανήτη, 100 εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπισμένοι. Να οι παγκόσμιες προκλήσεις, αποτέλεσμα βαθιών αποτυχιών του διεθνούς μας συστήματος, που δεν μπόρεσε να ανακόψει ανισότητες και διαιρέσεις.
«Δεν είναι καιρός για αντίπαλα μπλοκ, αλλά για ένα νέο συμβόλαιο Βορρά – Νότου, για τα τρόφιμα, το κλίμα, τη βιοποικιλότητα, την εκπαίδευση. Δεν είναι καιρός για τη λογική των συνασπισμών, αλλά για την οικοδόμηση συνασπισμών συγκεκριμένων δράσεων, για τη συμφιλίωση του νόμιμου συμφέροντος και του κοινού καλού».
Σημαντική η διεθνής συμμαχία των φιλελεύθερων δημοκρατιών, θα προσέθετα, σκιάζεται όμως από τις αποτυχίες των δυτικών επεμβάσεων σε Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική. Στα μάτια του υπόλοιπου κόσμου, η υπεροψία της Δύσης κουβαλά μετα-αποικιακό και ιμπεριαλιστικό μπαγκάζ, πασπαλισμένο με ηθικολογική υποκρισία. Το χειρότερο για τις δημοκρατίες, που ο αριθμός τους μειώνεται, θα ήταν μια ενότητα των απολυταρχιών εναντίον τους.
Και πώς θα αντιμετωπίσει η Ευρώπη την πλειονότητα των κρατών, σε Αφρική και Ασία, που δεν είναι δημοκρατίες; Θα τις εγκαταλείψει στην επιρροή της Κίνας, της Ρωσίας, της Τουρκίας; Ή θα επιδιώξει να τις ρυμουλκήσει στη δική της επιρροή, διευκολύνοντας την έστω σταδιακή φιλελευθεροποίησή τους; Οχι μέσα από μια ψυχροπολεμική διαίρεση του κόσμου, αλλά με δέσμευσή τους σε ένα ισχυρό, πολυμερές, διεθνές σύστημα θεσμών, κανόνων, κινήτρων, υποχρεώσεων. Αυτή θα ήταν και η καλύτερη υποστήριξη όσων αντιστέκονται σε τυράννους.
https://www.kathimerini.gr/opinion/562060216/o-makron-ston-oie/