Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, G7, Σύνοδος ΝΑΤΟ: από τις Βρυξέλλες στις βαυαρικές Aλπεις στη Μαδρίτη, η άψογη επταήμερη χορογραφία ενότητας του δυτικού κόσμου δεν αρκεί, ωστόσο, για να καλύψει τις επικίνδυνες ρωγμές.
Οι επιπτώσεις του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία, μετά την πανδημία, απειλούν τη σταθερότητα των δυτικών δημοκρατιών. Παρά την ενεργειακή τους αυτάρκεια, οι ΗΠΑ είναι ευάλωτες στην εκτίναξη των τιμών και στο φάσμα της ύφεσης. Καμία εξωτερική πολιτική δεν είναι επί μακρόν διατηρήσιμη κόντρα στην εγχώρια κοινή γνώμη – αυτό άλλωστε ήταν το μήνυμα της αποχώρησης των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν. Ο Μπάιντεν είχε εξαγγείλει μια «εξωτερική πολιτική για τη μεσαία τάξη». Oμως σήμερα η οικονομική κρίση είναι ούριος άνεμος για την επάνοδο των Ρεπουμπλικανών απομονωτιστών και τραμπιστών, όπως και για την άνοδο των άκρων στην Ευρώπη. Τα αποτελέσματα των γαλλικών εκλογών στέλνουν μελαγχολικό μήνυμα: απαντώντας στην πουτινική εισβολή, η φιλελεύθερη Δύση έσωσε ίσως την τιμή της Δημοκρατίας… αλλά στις δημοκρατίες η τιμή της βενζίνης έχει ενίοτε μεγαλύτερο εκλογικό βάρος από την τιμή της Δημοκρατίας. Καθώς εξοπλίζουν το Κίεβο για να αποκρούσει τον Πούτιν, οι δυτικοί ηγέτες βλέπουν ότι η παράταση του πολέμου ευνοεί τελικά την άνοδο των άκρων, δηλαδή των συμμάχων του Πούτιν, στις δυτικές κοινωνίες.
Πού θα βρίσκεται το κέντρο βάρους στις αποφάσεις για το μέλλον του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής, της ευρωατλαντικής συμμαχίας και, χωρίς υπερβολή, το μέλλον της φιλελεύθερης δημοκρατίας; Αυτό είναι το κρίσιμο ερώτημα.
Το δημοκρατικό Κέντρο και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού είναι αποδυναμωμένο, υπό μία έννοια περισσότερο από την περίοδο Τραμπ. Το καθημερινό horror show του υπαρκτού τραμπισμού 2016-2020 αφύπνισε τουλάχιστον αντανακλαστικά επιβίωσης της Ευρώπης. Ακόμη και προσέγγιση Ε.Ε. – Βρετανίας είδαμε, στο κλίμα και στη συμφωνία για το Ιράν. Η ύπαρξη ενός ισχυρού πολιτικού κέντρου Μακρόν – Μέρκελ από το 2017 ήταν καθοριστική.
Σήμερα το πολιτικό Κέντρο της Ε.Ε. είναι αποδυναμωμένο. Ο Μακρόν έχασε το Κοινοβούλιο. Ο Σολτς βάλλεται πανταχόθεν. Ο Ντράγκι δεν έχει δική του πολιτική βάση. Οι Ανατολικοευρωπαίοι προτάσσουν την ανάγκη στρατιωτικής συντριβής της Μόσχας έναντι της ενδυνάμωσης της Ευρώπης. Η απόστασή τους από την «παλαιά» Ευρώπη διευρύνεται.
Πόσο διατηρήσιμη είναι η ισχύς της φιλελεύθερης δημοκρατίας; Τα μάτια στρέφονται στην Αμερική, όχι μόνο επειδή η τραμπική πλειοψηφία του Ανωτάτου Δικαστηρίου αποβλέπει σε μια χαλαρή συνομοσπονδία, με ένα ακόμη άλμα προς τη χριστιανική θεοκρατία και τον συνταγματικό πρωτογονισμό, που αναιρεί το δικαίωμα της γυναίκας να αποφασίζει εκείνη για το σώμα της. Αλλά και λόγω του πραξικοπήματος κατάλυσης της Δημοκρατίας που αποδεδειγμένα επιχείρησε ο ηττημένος στις εκλογές Τραμπ, με τη βοήθεια αχρείων αξιωματούχων κι ενός διαβουκολημένου όχλου, όπως καθημερινά αποκαλύπτει η εξεταστική επιτροπή του Κογκρέσου. Πόσο διατηρήσιμη είναι η ενότητα του δυτικού κόσμου απέναντι στο ενδεχόμενο επιστροφής του τραμπισμού στην εξουσία ή μιας αμερικανικής ηγεσίας που θα επιλέξει η ίδια να απεμπλακεί από την Ευρώπη;
Ευρώπη και ΗΠΑ, οι δύο πόλοι της φιλελεύθερης δημοκρατίας, τελευταία γραμμή άμυνας στον επελαύνοντα εθνικισμό και νεοσκοταδισμό, είναι ευάλωτες. Οι ηγέτες τους είναι αδύναμοι, για διαφορετικούς ο καθένας λόγους. Οι Δημοκρατικοί στις ΗΠΑ αντιμετωπίζουν τις εκλογές του Νοεμβρίου με την ελπίδα ότι η κινητοποίηση για το δικαίωμα της άμβλωσης θα οδηγήσει σε μαζική ψήφο στους Δημοκρατικούς, αλλά με τον βαθύ φόβο πως οι ενδιάμεσες εκλογές θα αποτελέσουν την πρώτη πράξη επιστροφής του τραμπισμού. Αλλοτε υπόδειγμα φιλελεύθερης δημοκρατίας, η Βρετανία είναι στα χέρια δημαγωγών.
Μετά την εκλογή Τραμπ, ο απερχόμενος πρόεδρος Ομπάμα έκανε δύο υψηλού συμβολισμού ταξίδια στην Ευρώπη. Το ένα στην Αθήνα, πόλη-γεννήτορα της δημοκρατίας στον κόσμο. Εκλεισε με τη Γερμανία, περνώντας στη Μέρκελ τη σκυτάλη υπεράσπισης της φιλελεύθερης δημοκρατίας και της ευρωατλαντικής συμμαχίας, ενώ τα μαύρα σύννεφα πύκνωναν πάνω από τις ΗΠΑ. Πλέον, καθώς οι χειρότεροι φόβοι εκπληρώθηκαν, το ερώτημα επιστρέφει: ποιο θα είναι το αυριανό ανάχωμα της δημοκρατίας;
Το ερώτημα για την υπεράσπιση της Ουκρανίας έχει απαντηθεί. Η Δύση στάθηκε γενναία στο πλευρό της. Το ακόμη δυσκολότερο ερώτημα επιμένει: ποιο θα είναι το κέντρο υπεράσπισης της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας όταν αυτή απειληθεί στο εσωτερικό της;